Çanakkale Savaşı
I. Dünya Savaşı Osmanlı Cephesi
G.C. 18 March 1915 Gallipoli Campaign Article.jpg
Saat yönünde: Anafartalar Cephesi’nde Mustafa Kemal ve silah arkadaşları; Gelibolu’ya çıkarma yapan Anzaklar; Gelibolu sırtlarındaki Anzak askerleri; Osmanlı askerlerinin bulunduğu bir siper ve Çanakkale Boğazı’ndan çekilen İtilaf Devletleri’ne ait savaş gemisi
Tarih Deniz: 19 Şubat 1915 – 18 Mart 1915
Kara: 25 Nisan 1915 – 9 Ocak 1916
Bölge Gelibolu Yarımadası
Sonuç Osmanlı zaferi
İtilaf Devletleri donanmasının geri çekilmesi
İtilaf Devletleri birliklerinin geri çekilmesi
Taraflar
Birleşik Krallık Britanya İmparatorluğu
Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Avustralya Avustralya
Yeni Zelanda Yeni Zelanda
Britanya Hindistanı Britanya Hindistanı
Newfoundland Dominyonu Newfoundland
Fransa Fransa Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Alman İmparatorluğu Alman İmparatorluğu
Avusturya-Macaristan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Birleşik Krallık Horatio Herbert Kitchener
Birleşik Krallık Ian Hamilton
Birleşik Krallık John de Robeck
Birleşik Krallık Aylmer Hunter-Weston
Birleşik Krallık William Birdwood
Weltkrieg. Unterstand der Maschinengewehr-Abteilung der Flotte auf Gallipoli.
Birleşik Krallık Alexander Godley
Fransa Henri Gouraud
Fransa Maurice Bailloud
Osmanlı İmparatorluğu Enver Paşa
Alman İmparatorluğu Otto Liman von Sanders
Osmanlı İmparatorluğu Cevat Çobanlı
Osmanlı İmparatorluğu Mehmet Esat Bülkat
Osmanlı İmparatorluğu Mustafa Kemal Atatürk
Alman İmparatorluğu Erich Weber
Osmanlı İmparatorluğu Vehip Kaçı
Osmanlı İmparatorluğu Fevzi Çakmak
Osmanlı İmparatorluğu Kazım Karabekir
Osmanlı İmparatorluğu Selahaddin Adil
Çatışan birlikler
Birleşik Krallık MEF
Fransa Doğu Seferi Kuvvetleri Osmanlı İmparatorluğu 5. Ordu
Güçler
Birleşik Krallık Britanya İmparatorluğu:
489,000
Fransa Fransa: 79,000
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu:
315,500
Kayıplar
45.000-50.000 ölü bütün İtilaf Devletleri
Birleşik Krallık: 205.000 zayiat
Fransa: 47.000 zayiat
Toplam zayiat İtilaf Devletleri: 252.000 56.000 muharebede ölen
21.000 hastanede ölen
Toplam ölü: 77.000
97.000 yaralı
11.000 kayıp
64.000 savaş dışı veya hasta
Toplam zayiat: 250.000
Çanakkale Savaşı
Çanakkale Savaşı veya Çanakkale Muharebeleri, I. Dünya Savaşı sırasında 1915–1916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası’nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında yapılan deniz ve kara muharebeleridir.[9] İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’u alarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kontrolünü ele geçirmek, Rusya’yla güvenli bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak, başkent İstanbul′u zapt etmek suretiyle Almanya′nın müttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletlerini zayıflatmak amaçları ile ilk hedef olarak Çanakkale Boğazı’nı seçmiş
lerdir. Ancak saldırıları başarısız olmuş ve geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Kara ve deniz savaşı sonucunda iki taraf da çok ağır kayıplar vermiştir.
Osmanlı İmparatorluğu, Almanya’nın Rusya’ya savaş ilan ettiğı 1 Ağustos 1914’ün hemen ertesi günü, Almanya ile bir ittifak antlaşması imzalamıştır. Bu antlaşma, imparatorluğun eninde sonunda Almanya’nın ana gücünü oluşturduğu İttifak Devletleri safında fiilen savaşa gireceği anlamına gelmektedir. Enver Paşa, fiilen savaşa girmeyi, seferberliğin tamamlanmamış olması ve Çanakkale Boğazı savunmasının tamamlanmaması gibi gerekçelerle ertelemeye çalışmıştır. Ancak Almanya, bir an önce savaşa fiilen girilmesi için baskılarını sürdürmüştür. Bu baskılar, Akdeniz’de Britanya donanması önünden çekilen Goeben ve Breslau savaş gemilerinin İstanbul’a gelmesiyle bir oldu bittiye getirilmişti. Daha sonra Osmanlı Donanması’na bağlı bir grup gemiyle Karadeniz’e açılan bu gemiler 27 Ekim 1914 tarihinde Rus limanlarını bombalayınca Rusya, Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilan etmiştir.
Birleşik Krallık Savaş Konseyi sektereri Albay Hankey Winston Churchill ‘in de desteğiyle, 1914 yılı Eylül ayında Çanakkale Boğazı’nın donanmayla geçilerek İstanbul’un işgalini öngören bir planı savaş konseyine sunmuştur.[7]. Plan, çeşitli evrelerden geçerek uygulamaya kondu ve Birleşik Krallık ve Fransa gemilerinden oluşan bir donanmanın Boğaz’a geniş çaplı saldırıları 1915 Şubat ayında başlatıldı. Özellikle 19 Şubat 1915 ve 25 Şubat 1915 bombardımanları sonucu Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Çobanlı giriş tabyalarının geri hatta çekilmesi emrini uygulatmıştır. En güçlü saldırı ise 18 Mart 1915 günü uygulamaya konuldu. Ancak Birleşik Donanma ağır kayıplara uğradı ve deniz harekatından vazgeçmek zorunda kalındı.
Deniz harekatıyla İstanbul’a ulaşılamayacağı anlaşılınca bir kara harekatıyla Çanakkale Boğazı’ndaki Osmanlı sahil topçu bataryalarını ele geçirmek planı gündeme getirilmiştir. Bu plan çerçevesinde hazırlanan Britanya ve Fransa kuvvetleri 25 Nisan 1915 şafağında Gelibolu Yarımadası’nın güneyinde beş noktada karaya çıkarılmıştır. Britanya ve Fransa çıkarma kuvvetleri her ne kadar Seddülbahir ve Arıburnu sahillerinde köprübaşları oluşturmayı başardılarsa da Osmanlı kuvvetlerinin inatçı savunmaları ve zaman zaman giriştikleri karşı taarruzlar sonucunda Gelibolu Yarımadası’nı işgalde başarılı olamadılar. Bunun üzerine sahildeki kuvvetler takviye edilmek için Arıburnu’nun kuzeyinde Suvla Koyu’na 6 Ağustos 1915 tarihinde yeni kuvvetlerle bir üçüncü çıkarma yapılmıştır. Ancak 9 Ağustos’ta Kurmay Albay Mustafa Kemal’in Birinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen karşı taarruzunda İngiliz Komutanlığı ihtiyat tümenini ateş hattına sürerek sahilde tutunmayı ancak başarabilmiştir. Mustafa Kemal ertesi gün Kocaçimentepe – Conk Bayırı hattında yeni bir karşı taarruz gerçekleştirmişti, bu hattaki Anzak birliklerini de geri atmıştır. Britanya ve Anzak kuvvetlerinin İkinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen genel taarruzları ise Osmanlı savunmasını aşamamıştır. Tüm bu gelişmelerin sonrasında İngiliz, Anzak ve Fransız kuvvetleri Gelibolu Yarımadasını 1915 yılı Aralık ayı içinde tahliye etmiştir.